Akademik çevreler ve eğitim uzmanları, yapay zekanın sağladığı hızlı ve sürekli yanıtların bireylerin problem çözme süreçlerindeki "yararlı kafa karışıklığını" ortadan kaldırabileceği konusunda hemfikir. Yapay zekanın bu tür bir tembellik yaratabileceği, özellikle genç kullanıcılar arasında düşünme süreçlerini tamamen dijital sistemlere devretme alışkanlığını teşvik edebileceği vurgulanıyor. Bu eleştiriler, yapay zekanın bir "düşünme partneri" olarak kullanılmasının önemli olmasına karşın, yanlış kullanıldığında uzun vadede zihinsel yetenekleri zayıflatabileceğini gösteriyor. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) tarafından yapılan yeni bir araştırma, ChatGPT kullanımının beyin aktivitelerini olumsuz etkilediğini ve zamanla öğrenme motivasyonunu azalttığını ortaya koydu.
ChatGPT Kullanımının Beyne Etkileri
MIT Media Lab araştırmacıları, 18 ile 39 yaş arasındaki 54 katılımcıyı üç farklı gruba ayırarak deneme yazıları yazmalarını istedi. Katılımcılar, yazı yazarken ChatGPT, Google arama motoru ya da yalnızca kendi bilgilerini kullandılar. EEG ile yapılan beyin aktivitesi ölçümlerinde, ChatGPT kullanan grubun “yönetici kontrol” ve “dikkatsel katılım” düzeyleri en düşük olarak kaydedildi. Araştırma ekibi, ChatGPT ile yazan kişilerin üçüncü denemelerinde özgün düşünceler üretmekte zorlandığını ve bazı katılımcıların metinleri yapay zekadan alıp sadece ufak değişikliklerle sunduğunu belirlendi. Bunun aksine, sadece kendi bilgileriyle yazı üreten grup, yüksek beyin bağlantılılığı ve yaratıcılık sergiledi. Google arama motorunu kullanan grup ise, aktif bir beyin etkinliği gösterdi.
Üretken Başarısızlık ve Bilişsel Gelişim
Connecticut Üniversitesinden Dr. Avijit Ghosh, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yapay zekanın "hızlı ve mükemmel" yanıtlarının derin düşünmeyi engellediğini dile getirdi. Ghosh, bir beceri öğrenmeye başlarken yaşanan "üretken mücadele" deneyiminin oldukça kıymetli olduğunu belirtti. Yapay zekanın bu mücadeleyi ortadan kaldırması durumunda, karmaşık ve analitik görevlerde bilişsel gelişim açısından zarara yol açabileceğini ifade etti. Genç kullanıcılar arasında "metabilişsel tembellik" denilen, düşünmeleri yapay zekaya devretme alışkanlığının hızla yayıldığını, bunun da eleştirel düşünme yeteneklerinde ölçülebilir bir düşüşe yol açabileceğini vurguladı. Ayrıca, yapay zekanın doğru kullanıldığında soru sorma becerisini geliştirebileceğini, ancak kişisel sistemlerin genelde kullanıcıların mevcut inançlarını pekiştirdiğini belirtti.
Yapay Zekanın Merak Duygusuna Etkisi
Yapay zekanın etkin bir şekilde kullanıldığında soru sorma yeteneğini artırabileceğini ifade eden Ghosh, kişiselleştirilmiş algoritmaların bireyleri mevcut düşüncelerine daha da sıkı bağlayabildiğini belirtti. Bu durum, karşıt fikirlerle yüzleşme yetilerini kısıtlayarak entelektüel esnekliklerini azaltabilir. Merak duygusunun eleştirel düşünmenin temel motoru olduğunu söyleyen Ghosh, yapay zekanın merakı desteklemek yerine, hızlı ve yüzeysel cevaplarla bu duyguyu köreltebileceğini anlattı. Bu da bilgiye ulaşma biçimlerini ve bilgiyi sorgulama yetilerini olumsuz etkileyebilir.
Eğitimde Yapay Zekanın Yeri
Dr. Ghosh, eğitim alanında yapay zekanın kullanımı için belirli sınırların çizilmesi gerektiğini belirtti. Özellikle genç yaşlarda öğrencilerin düşünme süreçlerini devretmelerinin, ileride zor geri dönüşü olan bilişsel alışkanlıklara neden olabileceğini ifade etti. Ancak belirli bir bilgi altyapısına sahip öğrenciler için yapay zekanın karmaşık problemleri çözmede fayda sağlayacağından bahsetti. Ghosh, "Yapay zeka, düşünme sürecini kısaltan bir asistan değil, düşünmeyi derinleştiren bir ortak olmalıdır." şeklinde görüş belirtti.
Cevabı Hemen Almanın Zararları
Yapay zeka ile öğrenmeye çalışmak veya bilişsel kapasite gerektiren konularda bu sistemlere danışmak, tahmin edilmesi zor olumsuz sonuçlar doğurabiliyor. Oakland Üniversitesi'nden Prof. Dr. Barbara Oakley, AA'ya verdiği röportajda, Finlandiya'da çarpım tablosunu bilmeyen bir hemşirelik öğrencisi örneği vererek, potansiyel tehlikeleri gözler önüne serdi. Öğrenci, bir ilaç dozu hesaplamak için hesap makinesine 10 × 10 yazıp yanlışlıkla fazladan sıfıra basarak 1000 sonucunu görüp anında kabul ediyor. Oakley, bu durumun değerlendirilememesinin bireyin içgüdüsel alarm mekanizmalarının kaybolduğunu gösterdiğini vurguladı. Ayrıca, bireylerin, yapay zekadan önce kesinlikle temel bilgiler edinmiş olmalarının gerekliliğini ifade etti.
Araştırmacılardan Bilişsel Erozyon Uyarısı
MIT araştırmasının sonuç bölümünde, ChatGPT gibi üretken yapay zeka araçlarının düzenli kullanımının genç kullanıcılar için "bilişsel erozyon" riski taşıdığı belirtildi. Araştırma, bu tür teknolojilerin öğrenme sürecinin merkezindeki problem çözme ve yaratıcı düşünme aşamalarını tehdit ettiğini gösterdi. Bununla birlikte, düşük düzeyde beyin katılımının, uzun vadede eleştirel düşünme becerilerini zayıflatabileceği ve kullanıcıların bilgiye yalnızca dış kaynaklardan pasif alıcılar haline dönüşebileceği ortaya kondu. Eğitime yapay zekanın doğru şekilde entegre edilmesinin, kullanıcılarının mevcut bilgi ve beceri düzeyine dayandığında daha etkili olacağı da vurgulandı.
