Merkez Bankası'nın yayımladığı son Finansal İstikrar Raporu, Türkiye'de vatandaşların kredi kartı ve kredili mevduat hesapları üzerinde artışları ortaya koyuyor. Özellikle otomobil ve konut alanında uygulanan kısıtlamalar nedeniyle çalışanlar, kredi kullanma konusunda zor bir süreç yaşıyor. Faiz ve vade gibi unsurların yanı sıra, bu kısıtlamalar birçok bireyin kredi erişimini kısıtlamış durumda.
Toplam Borçlar ve Varlıklar
Rapora göre, Türkiye'deki toplam bireysel borçlar yıllık yüzde 47 artış göstererek 5 trilyon 489 milyar liraya ulaştı. Aynı dönemde vatandaşların toplam varlıkları ise yüzde 44,5'lik bir artışla 22,5 trilyon liraya yükseldi. Ancak, borç ve varlık sahibi bireylerin aynı kişiler olmadığı genel bir görüş olarak kabul ediliyor. Bu durum, aslında toplumsal eşitsizliğin de bir göstergesi. Son yıllarda zengin kesimin gelirindeki artış, yaklaşık 7 trilyon lira olurken, borçlu vatandaşların toplam borç miktarı ise 1.8 trilyon lira gibi kayda değer bir tırmanış göstermiştir.
Bireysel Kredi Kullanımında Düşüş
Raporun dikkat çeken bir diğer ayrıntısı, bireysel kredi kullanımının gelirle olan oranındaki azalmadır. 2020 yılından itibaren bireysel kredilerdeki toplam borçluluğun gelirle olan oranın düştüğü gözlemleniyor. Ortalama gelir düzeyine bakıldığında, bireylerin aylık brüt gelirinin tüketici kredisi borçlarına olan oranının gerilediği belirlendi. Parasal sıkılaşmalar ve konut ile taşıt kredilerine dair yapılan kısıtlamalar, bu gerilemeyi etkileyen başlıca faktörler arasında yer alıyor. 2020 yılında çalışanlar, aldıkları maaşın yüzde 4.55’i oranında borçlanırken, bu rakam günümüzde yüzde 1.52’ye kadar düşmüştür.
Kredi Kartı Borçlarındaki Artış
Dikkat çeken bir başka unsur ise kredi kartı ve kredili mevduat hesapları kullanımındaki artış. Kredi kartı kullanımı, son üç ayda yüzde 63 ve yıllık bazda da yüzde 56,6 oranında artış gösterdi. Bu noktada, taksitli kart kullanımındaki artış da gözlemleniyor. Kredili mevduat hesapları ise yıllık bazda yüzde 86 oranında artış kaydetti. Nakit kullanımının maliyetli olması, dijitalleşmenin etkisi ve diğer teminatsız kredi türlerindeki kısıtlamalar, bu durumu besleyen önemli etkenler arasında. Eğitim harcamaları hariç üç taksit üzeri kredili mevduat hesaplarının kısıtlamalara tabi olması, bu ürünün büyüme oranını yavaşlatmış durumda.
Konut Kredisi ve Hanehalkı Borçları
Merkez Bankası raporunda incelenen borçluluk oranları, konut kredileri dışında hanehalkı borcunun GSYİH’ye oranı yüzde 8.7 ile emsal ülkeler ile benzer seviyelerde. Konut kredilerine uygulanan makro ihtiyati tedbirler ve yüksek faiz oranları, bu borca dair kısıtlamaların başında geliyor. Aynı zamanda, Türkiye'deki ipoteksiz konut satışlarının toplam konut satışlarına olan yüksek katkısı, konut kredisi borçluluğunun emsal ülkelerin altında kalmasına neden oluyor.
Batık Krediler ve Ödeme Gecikmeleri
Raporun bir diğer ilginç ayrıntısı, batık kredilere (Tahsili Gecikmiş Alacaklar - TGA) dair veriler. Ticari kredi TGA oranı yüzde 1.8 ile tarihsel ortalamasının altında kalmaya devam ederken, bireysel kredilerde TGA oranında bir artış gözlemleniyor. Özellikle ihtiyaç kredileri ve kredi kartları bu artışta etkili olan ana segmentler olarak öne çıkıyor. Bireysel kredi TGA oranlarının artışını yavaşlatan unsurlar arasında, temmuz ayında sağlanan yapılandırma imkanı önemli bir rol oynamaktadır.
